زبان ساده و واضح بیکسل در تضاد با محتوای پیچیده داستان هایش است - تا بینهایت

از آغاز کار ترجمه تان بگویید . از چه زمانی به طور حرفه ای ترجمه را آغاز کردید؟

حقیقت این هست که از زمانی که با زبان آلمانی آشنا شدم به نحوی کار ترجمه را هم آغاز کردم. شاید کمی عجیب به نظر بیاید؛ اما همواره در ذهنم زبان فارسی و زبان آلمانی شبیه دو تیم فوتبال رو در روی هم قرار داشتند. حتی تا به امروز. به این شکل که کلمات مثل توپ بین دو زبان در حال رفت و آمد هستند. کوشش می کردم با شنیدن هر کلمه آلمانی معادل فارسی آن کلمه را پیدا کنم. یا برعکس. از این کار لذت می برم. بعدها که تسلط بهتری روی زبان آلمانی پیدا کردم کتاب های آلمانی که به فارسی ترجمه شده بود را می خریدم و با متن اصلی مقایسه می کردم. یک صفحه از متن اصلی را می خواندم و بعد برای خودم آن صفحه را ترجمه می کردم حالا یا در ذهنم یا می نوشتم. بعد ترجمه خودم را با متن فارسی مقایسه می کردم. تقریبا به این شکل می گردد گفت ترجمه کردن را یاد گرفتم. که البته هنوز این روش ادامه دارد. برای آغاز به سراغ داستان های کوتاه رفتم. اولین ترجمه ای که کار کردم داستانی بود از یودیت هرمان. به نام زنی از بالی، که در ماهنامه تجربه به چاپ رسید. بعدتر داستان کوتاه دیگری از اینگو شولتسه نویسنده آلمانی ترجمه کردم. این مجله مصاحبه ای اختصاصی با یودیت هرمان به مناسبت انتشار کتاب لتی پارک از یودیت هرمان انجام داده بود که ترجمه متن مصاحبه به عهده من گذاشته شد و همین طور اووه ویت شتوک منتقد برجسته آلمانی نقدی بر این کتاب نوشته بود که آن را هم ترجمه کردم. بعد به داستان های پتر بیکسل پرداختم. البته باید به این نکته اشاره کنم که نشر سورکامپ حق چاپ فارسی این اثر را به انتشارات آفتابکاران واگذار کرد.

چه ویژگی در کارهای بیکسل بود که باعث انتخاب آثار او برای ترجمه شد؟

فکر کنم شش سال پیش بود که همسرم، کتابی با عنوان بهترین داستان های کوتاه آلمانی به من هدیه داد. این مجموعه را مارسل رایش-رانیسکی نویسنده و منتقد آلمانی ـ لهستانی گردآوری نموده بود. در این کتاب به داستان مرد تنهایی برخوردم که سرگرمی بسیار عجیب و غریبی داشت. سرگرمی اش چیزی نبود جز قطارها. چیزی که مطمئنا برای دیگران عادی و شاید بی اهمیت جلوه کند. و همین علاقه به قطارها به او احساس خوبی می داد. من پتر بیکسل رو با داستان همین مرد یعنی مردی با حافظه قوی شناختم. شهرت این نویسنده سوییسی همانطور که می دانیم به خاطر داستان های کوتاهش است و از او به عنوان افسانه زنده در ادبیات سوییس یاد می گردد. جمله های مختصر و بدون حاشیه یکی از دلایلی بود که من را به سمت داستان های بیکسل کشاند. رساندن حق مطلب در یک صفحه و چند سطر قدرتی بزرگ در نویسنگی می طلبد. البته زبان ساده و واضحی که پتر بیکسل به کار گرفته است در تضاد با محتوای پیچیده داستان هایش است. که از دید من این یک امتیاز برای او محسوب می گردد. بیکسل اهل مقدمه چینی نیست. در بیشتر مواقع اولین جمله های داستان هایش شما را به طرز ناگهانی وارد ماجرا می نماید. یکی از مهم ترین ویژگی داستان کوتاه. آغاز داستان میز میز است را به یاد بیاورید: می خواهم داستان پیرمردی را تعریف کنم که دیگر کلمه ای حرف نمی زد.. و یا مرد شیرفروش در ابتدا روی کاغذی می نویسد امروز کره نداریم، متاسفم.

به عقیده من جادوی بیکسل را هم نباید فراموش کنیم. جادویی که به طرز اعجاب آوری خصیصه های انسانی، اتفاق های عادی روزمره و روش های زندگی انسان ها را به نمایش می گذارد. به شکلی که خواننده پس از خواندن داستان که گاهی چند دقیقه ای هم بیشتر به طول نمی انجامد گرفتار سحر او می گردد. این توانایی در مجموعه خانم بلوم به شدت من را تحت تاثیر قرار داد. حسرت و کلافگی که در انتهای داستان شب هایش ذهن ما را به خود مشغول می نماید شاید بارها با آن روبرو شده باشیم. تکرار و اجباری که آقای گیگون و کارمندها گرفتارش هستند و تنهایی که عمه خانم از آن گریزان است و پیروز نمی گردد.

در مجموعه پیش رو سه سبک مختلف از نوشتن را داریم کمی راجع به آن توضیح می دهید؟

این مجموعه حاصل پیوند زدن سه کتاب متفاوت از آثار بیکسل می باشد. پس طبیعی است که با سه سبک کاملا متفاوت روبرو باشیم. اما اینکه چرا بیکسل دست به این کار زده است پرسش آسانی نیست و شاید منتقدان و صاحب نظران حوزه ادبی پاسخ مناسبی برایش داشته باشند. به نظر من این نشانه ای از قدرت و توانایی یک نویسنده است. تصور کنید کارگردانی که در ژانرهای متفاوت کارهای چشمگیری خلق نموده باشد.

بخش سفر با قطار داستان های پر جزییات تری نسبت به داستان های بچگانه و خانوم بلوم این تفاوت ناشی از چیست؟

موضوع اصلی تمام داستان های این بخش ایجاب می نماید که نویسنده جزییات بیشتری را به دست خواننده برساند. قطار و مسافرت با قطار. به گفته خود بیکسل بحث زمان و صبر مطرح است. زمانی که ما به عنوان مسافر در قطار و در طول راستا سفر در اختیار داریم و صبری که باید پیشه کنیم تا به مقصد برسیم. پتر بیکسل به نحو احسن از این دو عنصر سود برده است. با صبر و تحمل شخصیت مولر را به تصویر می کشد، از جزییات اطلاعات مردی با حافظه قوی برای ما می گوید، وقتی پای عشق و علاقه خودش یعنی مناظر شمال آلمان و روترفایل به میان می آید داستان ها شاخ و برگ بیشتری به خود می گیرند. و البته چاشنی خیال پردازی بر جذابیت داستان ها افزوده است.

در بخش در واقع خانوم بلوم دلش می خواهد با شیرفروش آشنا گردد با حذف فضاسازی مواجهیم این شکل از نوشتن پیرو چه سبکی است؟

به اعتقاد من فضایی وجود نداشته که آن را حذف نموده باشد. این تصمیم خود نویسنده است که معین نماینده است. نویسنده با توجه به طرح داستان این انتخاب را در پیش روی خودش دارد. این یکی از شاخصه های بیکسل در مجموعه خانم بلوم است. برای بیان زندگی روزمره ما انسان ها حتما نیازی به بسط دادن محیط و یا فرهنگ و توضیح جو حاکم بر داستان نیست. این یک ویژگی ناب در داستان های این مجموعه است. رخدادهای هر داستان می تواند در هر جایی رخ داده باشد. داستان طبقه های ساختمان ممکن است داستان هر ساختمان مسکونی در همسایگی خودمان باشد. شما در پشت پیرنگ داستان های بیکسل فضایی مات و خلا می بینید. همین تاثیر داستان ها را دو چندان نموده است. در داستان کارت بازی همین کافی ست که بدانیم ما همراه با آقای کورت در رستوران یا کافه نشسته ایم. ما اطلاعاتی درباره ساختمانی که خانم بلوم در آن زندگی می نماید نداریم. احتیاجی هم نیست، چون این درگیری ذهنی خانم بلوم با خودش و شیرفروشی که هیچوقت او را ندیده، و اینکه مرد شیرفروش درباره او ممکن است چه قضاوتی کند اساس داستان را شکل می دهد.

شخصیت پردازی در داستان های بیکسل بر چه اساسی شکل می گیرد؟

بیکسل به شکلی کاملا مستقیم شخصیت های داستان هایش را به ما معرفی می نماید. با صراحت و به یاری کلمه های ساده. آدله هفتادودوساله همواره تنها بود و از وقتی که مدرسه می رفت شپش داشت. در حالی که پول خردها را می شمرد عادت داشت با مرد شیرفروش لاس بزند. من گاهی اوقات فکر می کنم بیکسل در حال تعریف کردن قصه برای بچه هاست. گاهی همانطور که گفتم در ورای این سادگی محتوای پیچیده ای نهفته دارد. مثل شخصیت داستان شیرها، پدربزرگی که شیرهایش بی سر و صدا رفتند.

در مجموعه داستان های بچگانه بیکسل به شوخی با اتفاقات و مسائل مختلف پرداخته کمی راجع به آن توضیح می دهید.

این مجموعه از دو جهت قابل توجه است. اول اینکه این کتاب تنها کتابی است که با عنوان بچه ها برای بزرگسالان نوشته شده، و از طرف دیگر سبک ادبی استفاده شده در آن به هیچ وجه مناسب بچه ها نیست. داستان ها شاد و پر رنگ و لعاب نیستند، بلکه بیشترا محزون و خاکستری اند. با شخصیت هایی عادی و تنها روبرو هستیم که رفتارهای عجیب و غریبی دارند. نکته جالب داستان ها در این است که همین شخصیت ها این جرات و جسارت را دارند که قدم در راهی بگذارند که کسی تا به حال نرفته است، تفکری را عملی نمایند که تا به حال سابقه نداشته است. جرات و جسارت بچه ها، سوال هایی که بچه می پرسند، اینکه آیا زمین گرد است؟ و خودشان به راه می افتند تا ببیند ممکن است از آن طرف زمین به پایین بیافتند. بچه ها گاهی دستشان را روی گوششان می گذارند و لج می نمایند که دیگر نمی خواهند بشنوند و بدانند. البته به نتیجه هم نمی رسند اما حداقل کوشششان را نموده اند.

منبع: ایبنا - خبرگزاری کتاب ایران