مهم ترین اثری که در مهاجرت شکل گرفت - تا بینهایت

این استاد زبان و ادبیات فارسی اعزامی ایران به چین در گفت وگو با خبرنگاران درخصوص نمود مهاجرت در ادبیات، و تغییر در شیوه نگاه نویسندگان و شاعران به مقوله مهاجرت در آثار ادبی اظهار کرد: مهاجرت نویسنده یا شاعر یا خودخواسته است یا به ناگزیر. درهرحال مزیت چنین شاعر و نویسنده ای این است که می تواند به دور از دغدغه های مسائل داخلی و سانسور و نگرانی سخن بگوید. در این صورت البته مشکل چنین ادبیاتی دور بودن از دسترس خواننده است. اما غربت اگر برای هرکس گزنده باشد برای نویسنده و شاعر و هنرمند البته دردناک تر است.

او در عین حال با بیان این که بدی غربت آن است که نویسنده و شاعر را از واقعیت های اجتماعی دور نگاه می دارد و اثر شاعر و نویسنده با حقایق اجتماعی ممکن است تطابق نداشته باشد، گفت: البته با توسعه فضای مجازی خواننده و نویسنده به هم نزدیک تر شده اند. با توجه به حجم زیاد مهاجرت در سال های اخیر سهم قابل توجهی به این دسته از پدیدآورندگان ادبیات اختصاص یافته و این نکته مبین آن است که باید در تحولات تاریخ ادبیات ایران در نیم قرن اخیر توجه ویژه ای گردد. در تحقیقات دانشگاهی هم این موضوع باید مدنظر باشد.

ذوالفقاری اضافه کرد: طبعا نگاه شاعران و نویسندگان مهاجرت از این منظر که از دور شاهد وقایع و حوادث اجتماعی هستند البته فرق دارد. درون مایه و مضمون این آثار نیز اغلب مسائل غربت و دوری از وطن و از این قبیل است. از وجهی دیگر و با نگاه مثبت این شاعران و نویسندگان سفیران معرفی آثار ادبی به دنیایان هستند. امروزه ادبیات فارسی کلاسیک و مهاجر در دانشگاه های دنیا را همین استادان مقیم اداره می نمایند و این امتیازی است.

این استاد زبان و ادبیات فارسی با اشاره به این که مهاجرت می تواند گاه اثرات مثبت بر فرایند ادبیات بگذارد، بیان نمود: ادبیات فارسی به واسطه تاثیر مسائل اجتماعی و حملات و ناآرامی ها همیشه با این نوع مهاجرت ها و شکل گیری آثار ممتاز روبرو بوده است. مولانا بر اثر حملات مغولان به آسیای صغیر مهاجرت کرد و مهم ترین اثر عرفانی و ادبی ایران - بلکه دنیا - در مهاجرت شکل گرفت. جمالزاده، پدر داستان نویسی نوین اولین داستان کوتاه فارسی را در مهاجرت خلق کرد. در عصر صفوی بسیاری شاعران و نویسندگان به هند مهاجرت کردند و انبوهی از آثار ادبی را در مهاجرت آفریدند. همگی مایه غنای ادبی و موجب رونق این نوع ادبی شدند.

او در ادامه متذکر شد: امروزه نیز آن دسته از شاعران و نویسندگان که به طوع و رغبت یا ناگزیر جلای وطن نموده اند، بخشی از ادبیات را رقم زده اند که در کنار ادبیات درون کشور قابل آنالیز و مطالعه است.

حسن ذوالفقاری بعلاوه سبک هندی را نتیجه مهاجرت دانست و اظهار کرد: از نویسندگان معاصر جز راهنمایی می توان به چوبک و بزرگ علوی اشاره نمود. اصلا سبک هندی نتیجه مهاجرت و رهاورد شاعران مهاجر است. بنابراین ادبیات مهاجرت همیشه به رونق ادبیات فارسی یاری نموده است.

او در عین حال گفت: البته خوبی ادبیات مهاجرت در ایران آن است که اغلب آثار این نویسندگان و شاعران در ایران منتشر می گردد و در بوته نقد قرار می گیرد. حلقه هایی از این نویسندگان در تبعید و یا در غربت تشکیل می گردد و این جریان ادبی زنده است. ما نویسندگانی هم داریم مثل هوشنگ گلشیری و عباس معروفی که تجربه هر دو نوع ادبیات در وطن و غربت را داشته اند. باید تفاوت نگاه را در مطالعه هر دو دسته آثار این نویسندگان دید و مقایسه کرد.

ذوالفقاری در خاتمه و در پاسخ به پرسشی در مورد شرایط ادبیات مهاجرت در چین نیز بیان نمود: در چین مهاجرت مالی است و دیده نشده نویسندگان و شاعران به این کشور مهاجرت نمایند و این بحث منتفی است.