واکنش یک جامعه شناس به ماجرای تصادف پورشه ها در اصفهان - تا بینهایت

امداد روز پنجشنبه 26 اردیبهشت 1398 به دلیل کورس دو خودروی پورشه تصادف مرگباری در اصفهان رخ داد و بر اثر آن یکی از پورشه ها با انحراف از جهت اصلی با یک دستگاه پراید برخورد نموده و منجر به فوت راننده پراید شد. پس از آن به دلیل عدم کنترل لازم توسط راننده پورشه، این خودرو با ماشین های دیگری از جمله یک 206 نیز برخورد و خسارت های شدیدی به آنها وارد کرد.

به شهادت حاضران در این حادثه پسر جوان راننده این پورشه از صحنه تصادف فرار کرد و راننده پورشه دیگر که یک دختر جوان بود با او تماس گرفت و از خسارتی که به ماشین میلیاردی پدرش وارد نموده شکایت می نماید. هولناک تر از این ماجرا واکنش های بعدی این دختر جوان است. پس از آنکه مردم به صحنه تصادف آمده و پلیس را خبر می نمایند، دختر عربده کشان از مردم می خواهد که به کناری بروند و درباره راننده کشته شده نیز فریاد می زند که: مرده که مرده! دیه اش را می دهیم. می دانید قیمت این ماشین چقدر است؟ ماشین را تکان ندهید.

این حادثه بازتاب بسیاری در شبکه های اجتماعی داشت. فارغ از این ماجرا که مگر کشور در این دهه ها چه تولیدی به جز نفت برای ارزآوری و کسب درآمد داشته که کسانی در این کشور تا به این میزان میلیاردر می شوند که می توانند دو دستگاه پورشه با قیمت های میلیاردی وارد نمایند؟ چه فرهنگی جایگزین فرهنگی غنی ایرانی - اسلامی شده که عده ای ارزش جان انسان ها را صرفاً به میزان دیه آنها (که بسیار پایین تر از قیمت انواع خودروهای وارداتی است) می دانند؟ بجز اصفهان اگر به مناطق شاقتصادی تهران (مثلاً از محله جردن به بالا) نگاه کنید نیز متوجه می شوید که معمولاً خودروهای گرانقیمت وارداتی در پیاده روها پارک هستند و عابران پیاده در گذر از این خیابان ها مجبورند از وسط خیابان عبور نمایند و هر لحظه جانشان در معرض خطر باشد.

• تأخیر و افتادگی فرهنگی در ایران مدرن

درباره این وضعیت با امان الله قرایی مقدم، جامعه شناس و مدرس دانشگاه و نویسنده کتاب هایی چون انسان شناسی فرهنگی، مبانی جامعه شناسی، جامعه شناسی آموزش و پرورش، هنر اجتماعی و ملی و… به گفت وگو نشستیم. قرایی مقدم در این باره به خبرنگار مهر گفت: اصولاً تکنولوژی یا فناوری به همراه خود فرهنگ خاصی را هم می آورد و این یک تئوری جامعه شناختی است. به هر حال زمانی انسان آغاز به پیشرفت کرد که مغز به خدمت دست و دست به خدمت مغز درآمد.

وی اضافه نمود: ابزار که یکی از آنها ماشین و اتومبیل سواری است و همینطور فناوری، بویژه در عصر حاضر بزرگترین تأثیر را در رفتار، کردار، فکر، سبک زندگی، آمال و آرزوها، بینش و… افراد گذاشت. بنابراین وقتی دوچرخه، یخچال، تلویزیون و… آمد، فکر و ذکر انسان تغییر کرد و یک تأخیر فرهنگی را بوجود آورد.

قرایی مقدم ادامه داد: به دلیل همین مساله کسی که پورشه سوار است خیال می نماید که این سواری برای او حقی را به وجود می آورد. بسیاری از ما ممکن است قاشق و چنگال نقره در منزل داشته باشیم اما نمی توانیم از آنها به درستی استفاده کنیم چرا که غذا خوردن مان معمولاً با سر و صدای زیاد همراه است، ولی در عین حال فکر می کنیم چون وسایل غذاخوری مان از نقره است، نسبت به دیگران که قاشق و چنگال نقره ندارند، دارای پرستیژ یا فرهنگ ویژه ای هستیم! قضیه استفاده از پورشه در این مورد خاص هم همینطور است.

• تئوری تکامل خطی و تأخیر ایرانیان

این جامعه شناس در بخش دیگری از این گفت وگو با اشاره به تئوری تکامل خطی در جامعه شناسی گفت: بر اساس تئوری تکامل خطی هر کشور، هر تمدن یا فرهنگی که زودتر وارد تکنولوژی گردد، افتادگی فرهنگی اش کمتر است. ما در ایران چون بسیار دیرتر از کشورهای صاحب تکنولوژی به آن دست پیدا کردیم، به تأخیر فرهنگی دچار شده و فاصله بین فرهنگ مادی و فرهنگ معنوی یا فاصله میان ابزارها با فکرمان بیشتر شد.

نویسنده کتاب جامعه شناسی آموزش و پرورش اضافه نمود: بر اساس همین تئوری اکنون مردم اصیل تهران چون زودتر وارد حوزه تکنولوژی شدند، مثلاً ماشین دودی، دوچرخه و… را زودتر از ما شهرستانی ها درک کردند، کمتر عقب ماندگی فرهنگی دارند. این بر مبنای آن تئوری حرف درستی است.

قرایی مقدم همچنین تحلیل خود از حادثه اصفهان را نیز چنین بیان نمود: نابسامانی اقتصادی کشور و باز بودن راه های دزدی از بیت المال باعث شده تا کسانی در تهران و شهرستان ها یکشبه ره صدساله را پیموده و قدرت وارد کردن ماشین های چند میلیاردی مانند پورشه و… را پیدا نموده و در خیابان ها سوار آن شوند. به احتمال قریب به یقین پدر آن دختر اصفهانی که جان شخص کشته شده در این حادثه را به هیچ می انگارد هم به همین طریق ثروتی به هم زده است. بسیاری از کسانی که ماشین های گرانقیمت خارجی سوار می شوند، شاقتصادی هایی هستند که زمین های خود را فروخته اند. بنابراین این دسته از آدم ها تأخیر فرهنگی دارند و بر اساس تئوری تکامل خطی از فرهنگ تکنولوژی دور افتاده اند.

• حاکم شدن پتلاچ بر جامعه ایرانی

قرایی مقدم در بخش دیگری از این گفت وگو جامعه ایرانی را جامعه ای مبتلا به از خود بیگانگی معرفی کرد و ادامه داد: جامعه ایرانی در این دهه ها دچار سبک زندگی پتلاچ شده. پتلاچ مفهومی بود متعلق به جامعه سرخپوستی و بعدها در حوزه جامعه شناسی وارد شد. پتلاچ یعنی اینکه عده ای سعی نمایند با اموال و دارایی خودشان دیگران را تحقیر نمایند. اموال و دارایی به ابزاری برای نشان دادن رجحان می گردد.

ویسنده کتاب مبانی جامعه شناسی گفت: دختر خراب و فاسدی که در اصفهان می گوید دیه کسی را کشته ایم می دهیم جزئی از سبک زندگی پتلاچ در ایران است و چه بسیارند از دختران و پسرانی که در ایران روزانه به این کارها دست می زنند؟ چه بسیارند کسانی که در مظلومانه توسط این سبک زندگی پتلاچ له می شوند، اما به دلیل نفوذ خانواده این دختران و پسران، حق له شدگان پایمال می گردد.

این مدرس جامعه شناسی حاکم شدن فرهنگ پتلاچ را باعث نابودی اخلاقیات در جامعه خواند و اضافه نمود: با حاکم شدن چنین فرهنگی اخلاقیات و معنویت در جامعه کمرنگ شده و ارزش های انسانی به ارزش های مادی بدل می گردد. آدم های چنین جامعه ای تمام تلاششان را برای نمایشی کردن زندگی شان می نمایند و برای رسیدن به تجمل دست به هر فضاحتی می زنند. آن دخترک ورپریده اصفهانی و دخترکان و پسرکان فاسد مشابه در کل کشور، نتیجه حاکم شدن سبک زندگی پتلاچ و فروریختن ارزش های ملی، دینی، سنتی، فرهنگی و… هستند.

وی اضافه نمود: پیتیریم آلکساندروویچ سوروکین، جامعه شناس مشهور آمریکایی روسی الاصل، بحث کرد که اکنون ذهنیت حاکم بر همه افراد در سطح دنیا، مادیات است. تمدن دنیای به سه دوره تقسیم می گردد: دوره عقلانی یونانی، دوره شهودی قرون وسطی و از قرن 16 به بعد که به دوره مادیات مشهور است.

قرایی مقدم گفت: جامعه فعلی ایران نیز به چنین وضعیتی دچار شده است. سال هاست که جامعه شناسان از سقوط اخلاقیات در ایران صحبت می نمایند اما کو گوش شنوا؟ حتی توانم بگویم به نسبت دیگر کشورها بدترین سقوط فرهنگی و اجتماعی در ایران این دهه ها اتفاق افتاده است و این پرستش مادیات کار را به جایی رسانده که هموطنانی که از قدرت اقتصادی کمتری برخوردارند، احترام کمتری دارند و خونشان به هدر است. شاهد هستیم که این روش در حال گسترش پیدا کردن در برنامه های تلویزیونی، سریال ها، فیلم های سینمایی، سبک زندگی سلبریتی ها و… است. باید هرچه سریع تر و تا دیر نشده فکری به حال جامعه بکنیم.