ارائه توضیحاتی درباره علل شکستگی بعضی از لوسترها و پنجره های کاخ گلستان - تا بینهایت

شاید اگر گشتی در یکی از معروف ترین کاخ های قاجاری تهران بزنید این ناگفته ها بیشتر از پیش برایتان پررنگ گردد. کاخ گلستان همان کاخ هزار داستانی است که نه تنها از دوره قاجار بلکه از قبل از آن و حتی در سالهای بعد از قاجارها، داستانها برای گفتن دارد اما باید رفت و دید و شنید و آن را کشف کرد.

با ورود به حیاط کاخ و سحر شدن در زیبایی های مجموعه شاید بیشترین چیزی که در ذوق بازدید کننده می زند، تماشا شیشه های شکسته است. شیشه هایی که شاید در بالاترین نقطه دیوار قرار داشته باشند اما قطعا می توانند در نازیبا ساختن دید بصری کاخ گلستان تاثیر بسزایی داشته باشند. شاید در نگاه اول اینگونه به نظر بیاید که این شیشه ها طی چند سال اخیر به این حال و روز درآمده اند اما اینگونه نیست، چرا که کاخ گلستان سالهاست با این مسئله دست و پنجه نرم می نماید و سالیان سال است که با وجود تعویض شیشه ها باز هم به علت برودت هوا و سایر عوامل جوی و بیرونی این شیشه ها شکسته می شوند.

احمدرضا حشمتی (مدیر فنی و معاون کاخ گلستان در دهه 70 و 80) در این خصوص گفت: قاب این شیشه ها چوبی و یکدست است. به علت سرد و گم شدن هوا و انقباض و انبساطی که اتفاق می افتد، رطوبت سبب آسیب دیدگی و شکستن شیشه ها می گردد. این شیشه ها نیازمند بازسازی هستند. این اتفاق در بخش های مختلف کاخ گلستان از جمله شمس العماره نیز رخ می دهد. عمارت بادگیر نیز با چنین مسئله ای روبرو بود.

او توضیح داد: از یکسو برودت هوا و از دیگر سو پرندگانی مانند کبوترها سبب بروز آسیب به این شیشه ها و پنجره های می شوند. البته این مسئله در آن موقع که من در کاخ گلستان بودم، در شمس العماره و عمارت بادگیر بیشتر بود.

حشمتی از سال 1374 تا 1388 در مجموعه کاخ گلستان مشغول بود. او درخصوص شکستگی بخشی از لوستر تالار اصلی (تاج گذاری) گفت: بعضی از لوسترهای کاخ از گذشته ترک داشتند و در طول سالیان سال بازسازی می شدند. سعی بر آن بود که بجای تعویض بخشهای آسیب دیده، تا جایی که امکان دارد بازسازی صورت گیرد به این صورت که با بست هایی این بخش ها چفت می شدند. بیشتر این لوسترها شمعی بودند و در زمان قاجار مورد استفاده قرار می گرفتند. به مرور زمان چند لوستر آسیب دیده بودند و بخاطر دارم در همان زمان نیز چند لوستر اشکال داشت که به کارگاه فرستاده شده بودند. اما دقیق نمی دانم که در حال حاضر شرایط لوسترها چگونه است.

حشمتی ادامه داد: لوسترها بخش قلابی دارند که شاخه های آن روی کاسه ای بزرگ سوار می شوند که روی این قلاب واقع شده است، این بخش از تعدادی از لوسترها در گذشته و حتی قبل از دهه 70 شکسته شده بودند. اما دقیق بخاطر ندارم که آیا بخش مدنظر در لوستر تالار اصلی چه زمانی شکسته است. این موضوع می تواند مورد آنالیز قرار گیرد.

به گفته او، تعدادی از لوسترهای کاخ گلستان نیز در طول زمان دچار آسیب شده اند که در نهایت بعضی از بازسازیگران و استادکاران در طول تاریخ درصدد سر هم بندی کردن این لوسترها برآمده اند و شاید از این جهت است که در یک لوستر ممکن است شاهد ادوات مختلف از تزئینات گرفته تا شاخه و لاله هایی متفاوت باشیم.

این فعال میراث فرهنگی با اشاره به آنکه در گذشته در بخش باب عالی لوسترهایی قرار داشتند که به علت شکستگی اورسی های این بخش دچار آسیب جدی شده بودند، ادامه داد: در آن موقع که وارد مجموعه کاخ گلستان شدم، شاهد لانه کردن کبوترها در بعضی از این لوسترها بودیم که حتی سبب شده بود بعضی از آنها آسیب ببینند و بیافتند. این اتفاقات قبل از سال 1374 رخ داده بود. این آثار دارای شماره اموال بودند و با وجود آنکه آسیب دیده بودند سعی کردیم بازسازیشان کنیم. بخاطر دارم این لوسترها ناقص بودند. بعد از آن پرده ای پارچه ای در آن بخش آویزان کردیم تا اورسی ها از دود و آلودگی و حتی هجوم پرندگان در امان باشند.

او دامه داد: چفت نشدن در و پنجره ها از یکسو و شرایط بد اورسی ها از دیگر سو شرایط را برای تخریب آثار فراهم نموده بود. سعی کردیم این مسائل را حل کنیم. بیشتر اتفاقاتی که افتاده بود به وسیله آسیب اورسی ها بود از این رو رسیدگی به این پنجره ها و درهای و اورسی ها در کاخ گلستان بسیار اهمیت دارد.

مجتبی دوستعلی (مسئول واحد برق کاخ گلستان در اواخر دهه 70 تا اوایل دهه 90 شمسی) نیز در مورد شرایط لوسترهای تالار تاج گذاری طی سالهای گذشته گفت: در آن موقع بعضی از لوسترها به وسیله واحد برق پایین آورده میشد تا تمیزکاری و سایر کارهای مربوط به آنها رویشان انجام گردد. بخاطر دارم که حدود 14 سال پیش لوسترها را برای تمیزکاری پایین آوردم اما قبل از آن حدود 40 سال قبل تر شخصی به نام آرتور که ارمنی بود این لوسترها را پایین آورده بود. در واقع میتوان گفت این لوسترها به تعداد زیاد پایین آورده نشده اند. با این وجود همان زمان که لوسترها را پایین آوردم شاهد چند شکستگی در آن بودم.

او ادامه داد: بعضی از این شکستگی ها قابل ترمیم بود که انجام شد اما بعضی از شکستگی ها مانند لب پر شدن و اینکه بعضی گوشه های آن شکسته بود، قابل ترمیم نبود که انجام نشد. البته بعضی از شاخه ها نیز شکسته بود و آویزان شده بود، بعضی از نلبکی ها و بعضی از لبه لاله ها نیز شکسته بود. ممکن است این شکستگی ها به علت تعویض لامپ ها و تمیزکاری ها رخ داده باشد.